Hij
staat erbij zoals inspecteur Morse de pers inlicht omtrent de
vorderingen van een moordzak. Alleen heeft de Britse filmer
Peter Greenaway
meer woorden bij het poneren nodig dan de norse Morse , heel wat meer woorden. Want
alles heeft immers met
alles te maken.
Ja er is
een moord gepleegd.
Onder het mom van een schietoefening is een kapitein van de schutterij
met voorbedachten
rade door zijn rechteroog geschoten. Nee er is geen lijk want dat is al lang begraven. En ja, naam en natoinaliteit van het
slachtoffer zijn bekend : de uit Frankrijk gevluchte hugenoot Piers
Hasselburgh. Plaats van handeling : Amsterdam.
Tijdsstip van de misdaad: 1642 of daaromtrent.
Als kroongetuige voert Greenaway op: Rembrandt
van Rijn,
Nederlands schilder ,
ooit een met
rijkdom
beladen
man, nu een
verongelijkte pauper.
Greenaway openbaart wat iedereen nog niet wist : met
"de Nachtwacht" schilderde Rembrandt geen gezellig
groepsportret, maar eenvlammende aanklacht tegen de door en door corrupte
bewindvoerders van Amsterdam en tegen de moordenaar van de Franse
hugenoot in het bijzonder.
Kijk maar daar staat die duivelse moordenaar, pal achter de hoofd
personage kapitein Frans Banning
Cocq.
Maar mooi dat Rembrandt dat schot in zijn schilderij laat vallen.De rookpluim
uit de musket midvoor maakt het schot zelfs zichtbaar. Greenaway wijst
op het uiterste rechterdeel van de "Nachtwacht", daar
waar een lid van de schuttersgilde staat.
Met uitgestrekte arm wijst die pontificaal naar het midden van
het schilderij, naar de zwart geklede moordenaar : hij was het!
Greenaway heeft zich terdege in materie en mysterie
van "De Nachtwacht"verdiept ; hij weet werkelijk van alles. En
vooral wat van het een en ander komt, en dus alles met elkaar te maken
heeft.Waar de in "De Nachtwacht"verstopte drie
Andreaskruisen uit het wapen van Amsterdam voor staan? Niets
dan rampspoed,
weet Greenaway:
brand, overstroming en pest.
En dan al die lansen op 'De Nachtwacht'.
Dertien
lansen, welgeteld en nauwgezet het ongeluksgetal dertien.
Dus geen twaalf of veertien lansen.
En waarom medeplichtige Banning Cocq zijn rechterhand gehandschoend (altijd
van degene die uitdaagt)
heeft en zijn linkerhand ontbloot verheft? Een kind die dat kan zien: zo
duidde Rembrandt de homoseksuele
verbintenis tussen kapitein Banning Cocq en luitenant Van Ruytenburch.
Hoe nu? Wis en waarachtig, want we gaan toch niet denken dat de schaduw
van de kapiteinshand daardoor bij toeval op het geslachtsdeel
van de luitenant rust? En wat heeft de luitenant daar zelf in zijn
linkerhand? Die speer met twee hangende zakjes van draperie - nou?
Greenaway hoeft nog geen halve seconde over zijn eigen retorische vraag
te aarzelen:
de fallus met bijbehorende testikels
manifest. Klaar als een klontje. Op
uitnodiging van het Holland
Festival
ging Greenaway 'De Nachtwacht' eens grondiger bekijken dan hij ooit in
zijn leven deed. Hij lichtte Rembrandts personages letterlijk uit het
schilderij en gaf ze theatrale allure. Een wand zo groot als 'De
Nachtwacht' zelf hing hij vol met uitvergrote Nachtwachtpersonages. Hij
kleedde ze in de mode van Rembrandts dagen en gaf ze stemmen en leven;
acteurs spelen de mannen, vrouwen en kinderen uit 'De Nachtwacht'. Ook
de hondjes blaffen hun partij mee en Rembrandts trommelaars trommelen
hoorbaar. Vervolgens
filmde Greenaway die Rembrandt scènes. Langer dan een kwartier mocht
zijn film dit keer niet worden want dat zou tot oeveloze opstoppingen
van opgewonden toeschouwers in het Rijksmuseum leiden. Welbeschouwd
bleek een kwartier al te veel, dus beperkte hij zich tot vijf minuten,
waarin alle mysteriën
die in 'De Nachtwacht' schuilen, tot ontknoping moeten komen.
Titel
van zijn drame:
'Nightwatching' Hoewel
Vermeer
zijn favoriet is, noemt hij Rembrandt 'een schilder waar je niet omheen
kunt'. Aangezien er zo veel meningen over Rembrandt bestaan, mag ik, als
buitenlander, de arrogantie hebben om er nog een aan toe te voegen.
Greenaway beschouwt 'De Nachtwacht' als een momentopname uit een
theaterstuk, als een 'still' van een film, als een groots ten tonele
gevoerd complot. "Want
hoe kan een pronvinciaaltje uit leiden, dat net als Mick
Jagger bekend,
beroemd, rijk
werd en met geld
smeet, na
de voltooiing van zijn 'Nachtwacht' tot pauper
vervallen?
Door de wraak van de plutocratie (
heerschappij van het geld ) in de Amsterdamse Gouden
Eeuw. omdat Rembrandt het gewaagd had de twaalf families die in
Amsterdam destijds de lakens uitdeelden, met zijn schilderij van medeplichtigheid
aan moord te beschuldigen'. Nog even iets over het motief
misschien. Waarom die gevluchte hugenoot nou eigenlijk van het
Amsterdamse schuttersgilde doodgeschoten moest worden? Greenaway
vastberaden: "In de Nederlandse bemiddelingspoging bij de uithuwelijking
van de Engelse
Charles I
stond hij met zijn Franse achtergrond in de weg". Reken jij
even af, Lewis.
Auteur: Arend Evenhuis.
Zo
is er in de Nederlandse cultuur door de eeuwen heen niet veel veranderd
en zijn velen hiervan het slachtoffer geworden, zoals :
Rembrandt,
Michiel de
Ruiter,
Johan Van
Oldenbarnevelt
en
Hugo De Groot,
gebroeders
de With,
ENZ,ENZ,
en vrij recent
nog
Pim
Fortuyn,
Theo van Gogh, Ayaan
Hirsi Ali,Geert
Wilders,
The End of the Line.
Rembrandt word
ook wel de schilder van het
FILOSEMITISME
( Filo = vriend van het semitisme =
Jodendom ) genoemd,
vanwege de vele joodse thema's en figuranten die hij
gebruikten .
|
